Verkenning van verschillende ethische benaderingen, deel 1
Op de eerste lesdag gaan we in op drie grote stromingen
in de ethiek: het utilisme, de plichtsethiek
en de deugdethiek. Het utilisme beoordeelt een
handeling naar de gevolgen, de plichtsethiek gaat
uit van morele principes en van de intentie waarmee
gehandeld is en de deugdethiek stelt zich de
vraag “wat is een goed leven, en past deze handeling
daar in?”.
Op deze lesdag bespreken we ook twee verschillende
manieren om een medisch-ethisch probleem te
benaderen: de analytische en de hermeneutische
benadering. De analytische benadering is erop gericht
argumenten te inventariseren en te wegen. De
hermeneutische methode is gericht op verhelderen
van het probleem en onderliggende aannames en
daardoor het vergroten van inzicht.
De analytische benadering is uitgewerkt in verschillende
stappenplannen die gebruikt kunnen worden
om tot een concreet handelings-advies te komen.
Op de eerste lesdag zullen we hiermee oefenen.
Docenten: Janske Hermens en Lieke van der Scheer
Verkenning van verschillende ethische benaderingen, deel 2
Op de tweede lesdag zullen we verder ingaan op
de hermeneutische benadering. Deze benadering
is gericht op explicitering van veronderstellingen
die maken dat iets als probleem ervaren wordt, en
zoekt naar wat zich op een onderliggend niveau
voordoet ten aanzien van bijvoorbeeld waardeoriëntaties,
zinperspectieven en zelfopvattingen. Op
deze lesdag oefenen we met de handreiking voor
een hermeneutisch gesprek.
In de ethiek van de gezondheidszorg staat het begrip
“autonomie” vaak centraal. Daarom zullen we
op deze dag aandacht besteden aan dit begrip. In
het avondgedeelte van deze lesdag zullen we, aan
de hand van een tekst van Friedrich Nietzsche,
een Duitse filosoof uit de 19e eeuw, spreken over
een ander centraal begrip in de gezondheidszorg,
namelijk ‘gezondheid’. Wat herkennen we in onze
tijd van Nietzsches begrip van gezondheid en wat
juist niet? Wat (leren) zien we door contrast? In
hoeverre is dit nog (of juist) actueel?
Docenten: Janske Hermens en Lieke van der Scheer
Prenatale diagnostiek
Op deze derde lesdag gaan we ons verdiepen in
de ethische vragen die spelen rond de medische
mogelijkheden na de conceptie, maar voor de geboorte
van een kind: de mogelijke testen, de verhouding
van preventie en therapie, de verhouding
tussen test en behandelingsmogelijkheden,
de effecten van testen op de abortuspraktijk en
de maatschappelijke effecten van testen komen
aan de orde.
In twee casusbesprekingen zullen we de waarde
van de twee ethische benaderingen bij het onderzoeken
van ethische problemen bij prenatale diagnostiek
onderzoeken en vergelijken.
Als verdieping zullen we op deze lesdag door
middel van een lezing en aansluitend discussie
ethisch reflecteren op (nieuwe) techniek in het
algemeen.
Docenten: Janske Hermens, Lieke van der Scheer en Guido de Wert
Autonomie besproken in een socratisch gesprek
Het accent tijdens deze lesdag ligt op het beoefenen
van een methode van filosofische gedachtevorming:
het Socratische gesprek. Wij gaan met
deze methode het begrip autonomie uitdiepen.
Respect voor de autonomie van de patiënt is een
belangrijk thema in de medische ethiek, maar
wat is autonomie eigenlijk? En hebben we het
over dezelfde autonomie als we het hebben over
bijvoorbeeld professionele autonomie, of is dit
iets anders? Is er eigenlijk één betekenis van autonomie,
of verschilt deze per situatie? Tijdens
de bijeenkomst zullen wij één aspect van de thematiek
verkennen. Het Socratische Gesprek zal
maar één beperkt onderwerp toelaten. Maar deze
gesprekswijze biedt wel de gelegenheid om een
tweede thema, dat van de verhouding tussen verschillende
partners in het gesprek, aan de orde
te stellen.
Docenten: Janske Hermens, Lieke van der Scheer en Dorine Bauduin
Ethiek en genetica
Genetische counseling en screening zijn snel
groeiende onderdelen van de preventieve geneeskunde
en de klinische genetica. Er worden steeds
meer markers vastgesteld waarmee erfelijke aandoeningen
kunnen worden opgespoord. Zowel
ten aanzien van aangeboren aandoeningen en ook
voor chronische ziekten die op latere leeftijd tot
uitdrukking komen zijn de verwachtingen hooggespannen.
Over de doorwerking van de genetische
kennis in de medische praktijk en onze samenleving
bestaat nog veel onzekerheid. Problemen
van discriminatie, sociale stigmatisering, kosten/
baten analyses en de gevolgen voor de ethiek van
de voortplanting zijn nog niet opgelost en soms
nog niet eens helder geformuleerd. Welke waarden
zijn hierbij betrokken? Moet hier sprake zijn
van morele restrictie of van een laissez- faire beleid?
Docenten: Eline Bunnik en Anneke Vulto
Ethanasie en hulp bij zelfdoding
Nederland was het eerste land met een erkende
‘euthanasiepraktijk’ en een wettelijke regeling
voor het toetsen van euthanasie; dit is het resultaat
van medische, sociale, ethische, juridische en
politieke ontwikkelingen.
In de gevoerde debatten, in het onderzoek naar
de omvang en uitvoering van euthanasie zijn verschillende
opvattingen zichtbaar (geworden). Die
verschillen betreffen ideeën en argumenten over
het doel van de geneeskunde, de aard van medisch
handelen, opvattingen omtrent leven, lijden, sterven
en het ‘beheer’ van het levenseinde. Tijdens
deze zesde lesdag zal aandacht worden besteed
aan de morele kanten van de medische hulp bij
sterven, de positie van de arts en de betekenis van
het begrip uitzichtloos lijden.
Docenten: Lieke van der Scheer en Marianne Dees
Eindgesprekken
Bij deze module zijn er eindgesprekken als afsluiting. Deze moeten positief afgesloten worden om het diploma van ethiek in de zorgsector in ontvangst te nemen.
Docenten: Janske Hermens en Lieke van der Scheer
